فسیل چیست؟ (همه چیز درباره فسیل - سنگواره)
به گزارش مجله نازلارا، فسیل چیست؟ سنگواره بقایای اجساد و آثار موجوداتی است که پس از مرگ در بین رسوبات دفن شده و به سنگ تبدیل می شوند. درباره فسیل بیشتر بدانید.
مفهوم اصلی فسیل (سنگواره)
خبرنگاران | سرویس علوم - در یک تعریف کلی به بقایای موجودات زنده که در طی میلیون ها سال در میان سنگ ها، صمغ گیاهان و یا گل و لای رودخانه ها اثری از خود بجای می گذارند سنگواره می گویند.
فسیل چیست؟
سنگواره و یا فسیل چیزی است که از حفاری یافت می گردد. فسیل ها در واقع اجساد، بقایا و آثار موجوداتى هستند که پس از مرگ در بین رسوبات دفن شده و تحت تاثیر پدیده سنگ شدگى که به آن دیاژنز گویند قرار گرفته اند.
فسیل ها انواع باقیمانده جانورى و گیاهى همچون جسم حیوانات و استخوان هاى مربوط به آن ها، تنه گیاهان قدیمى و ساختمانشان، کرم هاى نرم، خبرنگاران هاى دریایى و ... هستند. بنابراین آثار و مواد باقیمانده از آن ها مثل فضولات، مدفوع، تخم ها (آثار طبیعى) و اثر لانه ها، آشیانه ها، رد پاها ( آثار مصنوعى ) را شامل مى شوند. همه این بقایا به طور مستقیم توسط موجوداتی که در گذشته مى زیسته اند، به وجود آمده اند. بر همین اساس براى آن که یک شى سنگواره محسوب گردد، باید بقایا و یا آثار فعالیت زیستى موجودات گذشته را دارا باشد.
انواع فسیل ها
انواع فسیل ها عبارتند از:
- فسیل هاى اندامى
- فسیل هاى اثری
فسیل هاى اندامى، بقایاى حقیقى موجودات زنده هستند که در حالات بسیار مساعد شکل آن ها با شکل موجود زنده اصلى اولیه کاملا مطابقت دارد و تغییر زیادى در آن صورت نگرفته است. اما فسیل هاى اثرى علائم غیر مستقیم حیات هستند که توسط موجودات بر جاى گذاشته شده اند. جاى پاهاى دایناسور، اثرات ناشى از خزیدن تریلوبیت ها و سایر شواهد فرآیندهاى حیات همچون فضولات و مدفوعات که به صورت سنگواره در آمده اند همگى جزء فسیل هاى اثرى محسوب مى گردند.
فسیل چگونه تشکیل می گردد؟
فسیل های بخش های سخت (مانند استخوان ها و دندان ها) به صورت زیر تشکیل می شوند:
- برخی از جانوران به سرعت بعد از مرگشان دفن شده اند (با دفن شدن زیر گل و لای یا دفن شدن در توفان شن و غیره).
- با گذشت زمان رسوبات بیشتر و بیشتری بقایای جانور را پوشانده است.
- بخش هایی از جانوران که پوسیده و فاسد نشده (معمولا بخش های سخت تر مثل استخوان ها و دندان ها) در زیر رسوبات تازه شکل گرفته دفن می گردد.
- در شرایط مساعد (بدون وجود لاشخورها، دفن سریع، نبودن تغییرات آب و هوایی خیلی زیاد)، بخش های بدن جانور در طول زمان به سنگواره تبدیل می گردد.
- بعد از مدت زمانی طولانی، مواد شیمیایی موجود در بدن جانور دفن شده تحت یک سری از تغییرات قرار می گیرد. به طوری که استخوان به آهستگی می پوسد و فاسد می گردد، آب با مواد معدنیش به داخل استخوان رسوخ می نماید و مواد شیمیایی داخل استخوان را با مواد معدنی سنگ مانند جایگزین می نماید. فرایند سنگواره شدن به نحوه جایگزینی و حل شدن مواد معدنی اصلی در شیء با مواد معدنی دیگر بستگی دارد.
- این فرایند نتیجه اش یک کپی سنگ مانند سنگین از شیء اصلی است یعنی یک سنگواره همان شکل شیء اصلی را دارد، اما از نظر شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است. مقداری از هیدروکسی - اپتی اصلی (یک ماده اصلی سازنده استخوان) باقی می ماند، اگرچه سنگواره از سیلیکا (سنگ) اشباع شده.
مکان های مناسب برای تشکیل فسیل
از مناسب ترین مکان ها برای تشکیل سنگواره ها می توان به حاشیه دلتاها و پیرامون کوه های آتشفشانی قدیمی که خاکستر از آنها متصاعد می گردد و دریاهای کم عمق و یخچال ها و باتلاق ها نام برد. بیشتر دانشمندان معتقدند که فسیل ها در دریاهای قدیمی قرار داشته اند و در بین مواد رسوبی قرار گرفته اند و در اثر فشار و گرمای زیاد، به این شکل در آمده اند .
بقایای عنکبوت در صمغ درخت
چرا فسیل ها به رنگ سنگ هستند؟
به خاطر این که آن ها سنگ هستند. یک شیء فسیل شده دقیقا یک مدل سنگی از یک شیء باستانی است که نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع تری ساخته شده است. در طول فرایند، اتم های اصلی با مواد معدنی جدید جایگرین می شوند. به طوری که یک سنگواره همان رنگ (یا ترکیب شیمیایی) شیء اصلی را ندارد. فسیل ها رنگ های زیادی دارند و از انواع بسیار مختلفی از مواد معدنی ساخته شده اند. رنگ فسیل به این بستگی دارد که سنگ احاطه نماینده چه ترکیبی دارد. همچنین برخی از فسیل های پوست (و بخش های نرم دیگر) پیدا شده اند. رنگ پوست هم درطول دوره فرآیند حفظ نمی گردد. همه آنچه که امروزه باقی مانده یک مدل سنگی از شیء اصلی است .
چگونه فسیل ها را بیابیم؟
تکنیک ها و روش هاى مشخصى وجود دارند که دیرین شناسان از آن ها براى یافتن فسیل ها استفاده مى نمایند. نباید اینطور تصور نمود در مکانى که آن ها یافت نمى گردد، موجود زنده اى نیز در گذشته در آن جا نمى زیسته است. چه بسا موجودات زنده بسیارى در گذشته در آن مکان زندگى مى نموده اند اما محیط شرایط لازم براى سنگواره شدن موجودات را نداشته است. از این رو است که بایستى خیلى خوش شانس باشیم تا بتوانیم فسیل ها را بیابیم .
براى یافتن این عجایب خلقت قبل از هر جستجو، جمع آورى اطلاعات در خصوص فسیلى که به دنبال آن هستیم ضروری است. مثلا اگر در جستجوى سنگواره های گیاهى باشیم اطلاعاتى نظیر این که در زمان حیات خود چه شرایط زیستى داشته اند و براى سنگواره شدن چه مراحلى را گذرانده اند، به ما یاری مى کند که تنها سنگ هاى بخصوصى را جستجو نماییم.
به طور کلى آنچه معلوم است احتمال حضورشان در سنگ هاى رسوبى به مراتب بیش از سنگ هاى دگرگونى و سنگ هاى آذرین است. بطورى که در بین این سه گروه از سنگ ها قریب به 99% فسیل ها در سنگ هاى رسوبى یافت مى شوند .
فسیل ها به ما چه می گویند؟
- سنگواره ها اطلاعاتی درباره ساختار موجودات زنده در گذشته به ما می دهند.
- سنگواره ها شواهدی دررابطه با تغییرات سطح زمین را در اختیار ما می گذارند.
- سنگواره ها به دانشمنىان یاری می نمایند تا اطلاعاتی درباره گذشته محیط زیست کسب نمایند.