کمک به توسعه اکوسیستم فناوری، رویکرد اصلی مجموعه نشان است - مجله نازلارا

در آستانه بهره برداری از برج فناوری بزرگمهر، با محمد رضا موتمن صالحی، مدیر عامل و بابک ندرخانی، رئیس هیات مدیره این شرکت گفت وگویی انجام داده ایم تا با اهداف توسعه ای نشان بیشتر آگاه شویم.

جناب آقای صالحی! لطفا برای آشنایی خوانندگان ما با شما، مختصری درباره سابقه فعالیت های خودتان توضیحاتی ارائه فرمایید.

فعالیت های این جانب بیشتر در زمینه طرح های توسعه ای حوزه های ساخت و ساز بوده و فکر می کنم وقتی برای اولین بار دوست ارجمندم، کاظم قلمچی به من پیشنهاد ورود به شرکت توسعه زیرساخت های نوآوری نشان را نمودند، این موارد را مد نظر داشته اند که امیدوارم تجارب من در مسیر اهداف شرکت موثر واقع گردد.

شما در زمینه مطالعات مالی طرح های بزرگی حضور موثر داشته اید. لطفا کمی به آن ها اشاره کنید.

در این مورد خاص می توانم به مشارکت در مطالعات مالی و اجتماعی احداث سد بر روی رودخانه های هراز (آمل) قائم شهر و بابل رود که با مهندسین مشاور مهاب قدس در سه حوضه آبریز رودخانه های فوق انجام شد اشاره کنم.

در زمینه طرح های توسعه شهری چطور؟

تهیه طرح تفصیلی و نقشه های تفکیکی ده هزار واحد مسکونی در جنوب شهر تهران، تهیه و تعریف طرح های شهرسازی شهرک خاورشهر و تصویب در کمیسیون ماده پنج، مشارکت در تهیه و تصویب طرح های جامع و تفصیلی و آماده سازی اراضی در شهرستان هایی چون شادگان، آذرشهر، زرند، بم، جیرفت، اسلام آباد غرب و … ، تهیه و تصویب طرح های روستایی در استان های سمنان، زنجان، ایلام، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختکمک، مازندران، قزوین و … از جمله مواردی است که فهرست وار می توانم اشاره کنم.

همچنین مشارکت در تهیه طرح تفصیلی منطقه 22 تهران و تهیه و تصویب طرح های نزاجا، تربیت بدنی، ایزدیار و تعاونی مسکن 12 فروردین و … از موارد قابل ذکر دیگر است. ضمن این که به عنوان یکی از اعضای هیات مدیره شرکت مهندسین مشاور آرمانشهر بالطبع می بایستی در جریان تهیه و تصویب و اطلاع از مسائل اجرایی تمامی طرح های طراحان معماری و شهرسازی و مطالعاتی قرار می گرفتم که تجربیات خوبی در زمینه پروژه های طرح و توسعه برای من بودند.

جناب ندرخانی! اجازه دهید قبل از ادامه بحث، مختصری هم درباره سوابق تحصیلی و کاری شما آشنا شویم؟ می دانیم که شما کارشناسی خودتان را در رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه صنعتی اصفهان دریافت کرده اید. ادامه تحصیلات و فعالیت های شما چطور پیش رفت؟

بله. کارشناسی ارشد را هم در رشته مهندسی مکانیک با گرایش مهندسی خودرو از دانشگاه علم و صنعت دریافت کردم و سپس از سال 77 در مجموعه آقای قلمچی در حوزه آموزش و نشر مشغول فعالیت بودم. بعد از آن هم حدود حدود 12 سال است که در حوزه ملکی و ساختمانی که مرتبط با بحث ماست مشغول به کار هستم.

ایده شرکت توسعه زیرساخت های نوآوری نشان چه زمانی شکل گرفت و چطور تصمیم بر این شد که در حوزه توسعه زیرساخت های نوآوری و فناوری کشور به فعالیت ادامه دهد؟

سابقه این فکر به همان ده - دوازده سالی بر می گردد که ما در حوزه ساختمان فعال بودیم. در یک بازه تاریخی به این نتیجه رسیدیم که کار ساخت و ساز را به شکلی مدرن تر و حرفه ای تر در قالب شرکتی ساختمانی انجام دهیم. همزمان با این فکر، با شرکت طرح و توسعه پناه آشنا شدیم و معلوم شد که این دوستان در اکوسیستم های نوآوری و پارک های فناوری دانشگاه ها فعالیت دارند. این آشنایی منجر به معرفی پروژه بزرگمهر به ما شد.

ظاهرا این ملک به صورت نیمه کاره و رها شده بود؟

بله. ملک در مرحله سفت کاری بود که به ما پیشنهاد شد تا به عنوان اولین پروژه نوآوری ما و به عنوان یک برج فناوری آن را تکمیل کنیم. بعد از مطالعات اولیه این ساختمان خریداری شد و در قالب شرکت توسعه زیرساخت های نوآوری نشان فعالیت مان را شروع کردیم و امروز که با شما صحبت می کنیم بیشتر از قبل به این نتیجه رسیده ایم که نشان با همین چشم انداز و با همین ماموریت به کار خودش ادامه دهد.

یعنی پروژه های بعدی نیز قرار است با همین رویکرد ادامه یابد؟

بله. طبق سیاست های شرکت قرار است پروژه های بعدی ما با همین نگاه نیک اندیشانه پیگیری گردد. پروژه های بعدی شامل ساخت مجتمع فناوری در خیابان بالاور با همکاری دانشگاه امیرکبیر و همچنین ساخت مجتمع فناوری در خیابان هنگام با همکاری دانشگاه علم و صنعت خواهد بود. که این طرح ها در دست مطالعه و مذاکره هستند.

جناب صالحی! شما بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه ظاهرا به طور مستقیم وارد پروژه های مهندسی شدید؟ این تجربه چقدر شما را با موضوعات و مسائل طرح های اجرایی آشنا کرد؟

من پس از فارغ التحصیلی، در شرکت های مهندسی مشاور متعددی در پروژه های مختلف مشغول به کار بودم. همچنین به عنوان یکی از اعضای هیات مدیره سهامدار شرکت مهندسین مشاور آرمانشهر در بیشتر طرح های مطالعاتی، طراحی، اجرایی، شهرسازی، معماری و نظارت سهیم بودم و در جریان موضوعات و مسائل اجرایی طرح ها قرار گرفتم. درواقع در این حوزه سابقه ای چهل ساله دارم که همچنان که اشاره شد در مقاطعی این فعالیت شامل همفکری و تفاهمی بود که با آقای قلمچی داشتیم و هر دوی ما به توسعه فضاهای آموزشی و سایر فضاهای فرهنگی و اجتماعی در قالب وقف و یا امر خیر علاقه مند بودیم که دستاوردهای خوبی هم به همراه داشت.

به نظر می رسد حوزه توسعه زیرساخت های فناوری، مرحله تازهی از فعالیت های شما باشد. در این باره چه نظری دارید؟

حقیقت این است که توسعه و توسعه دانش و بالطبع کمک به رشد شرکت های دانش بنیان به عنوان امر ضروری برای جامعه ماست و فعالیت ما به عنوان تلاشی حداقلی برای نگهداری نسل جوان و فرهیخته جامعه و جلوگیری از مهاجرت افراد نخبه به شمار می رود که امیدواریم در این راستا موثر باشد.

درواقع در راستای همین اهداف بود که شرکت توسعه زیرساخت های نوآوری نشان تشکیل شد و در اولین گام، پروژه بزرگمهر خریداری شد و کار ساخت پروژه در دستور کار قرار گرفت. همکاری و همکمک مجموعه های دخیل در این امر، شامل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، مسئولین دانشگاه امیرکبیر، مدیریت و عوامل اجرایی شرکت پناه و سایر مجموعه اجرایی و نظارتی از موارد قابل ذکر در تکمیل این پروژه در اسرع وقت و با کیفیت مطلوب و رسیدن به مرحله بهره برداری بود. امیدواریم که شرکت بتواند پروژه های بعدی را برای ساخت فضاهای اداری برای شرکت های دانش بنیان به زودی در دستور کار قرار دهد.

ظاهرا بعد از تاسیس شرکت نشان، مسائلی پیش آمد که عرصه فناوری و نوآوری را به عنوان رویکرد اصلی شرکت مشخص کرد؟

بله. همانطور که گفته شد ساختار شکل گیری نشان به این ترتیب بود که ابتدا ما تصمیم گرفتیم یک شرکت ساختمانی راه اندازی کنیم. اما در گام بعدی، شرکت پناه ما را با سرمایه گذاری با اهداف نیک اندیشانه و فعالیت در اکوسیستم های نوآوری و برج های فناوری آشنا کرد که نتیجه آن احداث برج فناوری بزرگمهر بود که در اردیبهشت ماه افتتاح می گردد و تا هم اکنون بیش از نیمی از پروژه به فروش رفته است. به این خاطر تیم ما از این تغییر مسیر و کاری که انجام شده راضی است و قرار است که این مسیر را ادامه دهد.

جناب ندرخانی! لطفا درباره ضرورت های توسعه ای و نیازهای مالی که منجر به در پیش گرفتن این رویکرد شد، توضیحاتی ارائه دهید.

باید گفت با این پیشرفت عجیب دانش و تکنولوژی و درحالی که دانش بشر هر سال دوبرابر می گردد و با پیشرفتی که در حوزه های علوم شناختی و دانش مهندسی و تکنولوژیک به وجود آمده، مسیر به سمتی می رود که شرکت های فناور و نوآور باید ارتباط با دانشگاه را به عنوان محل تولید دانش جدی بگیرند. به این خاطر این رویکرد ضروری است. پیش از این شرکت ها هر کدام در گوشه ای از شهر فعال بودند و شاید هر ده سال لازم بود که خود را در حوزه های نوآوری به روز رسانی کنند. اما الان سرعت نوآوری ها بخصوص در علومی مانند کامپیوتر، نانو، صنایع پتروشیمی، فین تک ها و … به قدری بالاست که وقتی شرکت ها از دانشگاه فاصله داشته باشند قطعا عقب می افتند. فلسفه شکل گیری پارک های فناوری همین است.

از جنبه های دیگر تاثیر عملکرد نشان را در این مسیر توسعه ای چطور ارزیابی می کنید؟

به نظر عملکرد شرکت نشان می تواند به عنوان مدلی برای ورود بخش خصوصی به کارهای تازه عمل کند. با این کار شک و شبهه هایی در خصوص مسائلی مانند سود و زیان، موانع دولتی، چالش های حقوقی، قانونی و رگولاتوری به تدریج برطرف شده و مسیر برای سرمایه گذاران دیگر هموار خواهد شد تا بتوانند به این حوزه وارد شوند. این امر در نهایت باعث توسعه زیرساخت های فناوری و نوآوری خواهد شد. اگر این برنامه ادامه یابد آرام آرام شهر به شکل و شمایلی می رسد که شرکت های نوآور و پیشرو در نقاطی از شهر جمع می شوند و باعث ایجاد هم افزایی می شوند. همینطور می تواند الگویی برای سایر دانشگاه ها و کلان شهر ها باشد که وارد مصاحبه با سرمایه گذاران شوند تا بتوانند در حوزه های فناوری و نوآوری قدم بگذارند.

قطعا شروع این کار با چالش های متعدد قانونی و اجرایی همراه بوده. این چالش ها را چطور توضیح می دهید و چه پیشنهاداتی در تسهیل ورود بخش خصوصی به عرصه توسعه زیرساخت های نوآوری وجود دارد و دستاوردها چه می تواند باشد؟

خوشبختانه به لحاظ قانونی حمایت های خوبی وجود دارد. مثلا این که شرکت های فناور می توانند در املاک مسکونی فعالیت کنند، همین طور معافیت های مالیاتی و خدمات دیگری که در این زمینه در نظر گرفته شده، از نکات قابل ذکر است. همینطور جمع شدن شرکت ها در اکوسیستم های فعال نوآوری اولین دستاورد این برنامه است. مزیت قابل ذکر دیگر این است که توانستیم ساختمانی با الگوی تازه با ساختاری با مشاعات اداری و زیرساخت های اختصاصی ایجاد کنیم که نمونه های کمی را می توان مشابه آن پیدا کرد.

با این حال چالش ها و پیشنهادات متعددی هم وجود دارد. مثلا یکی از مسائل موجود، به رسمیت شناختن برج های فناوری از طریق شهرداری است که می تواند در این زمینه حمایت و موضع گیری بهتری وجود داشته باشد. مثال دوم در زمینه ابهامی است که از نظر قانونی درباره این ساختمان ها وجود دارد. مثلا این که ملک جواز مسکونی دارد و قرار است پایان کار مسکونی بگیرد ولی ساختار کلی بنا و ابزارها و تجهیزات و امکانات آن کاملا اداری است. این موضوع ماهیتا برای شهرداری هم ابهام دارد چون قانون دقیقا به این موارد اشاره نکرده است. یا مشخص نیست که باید این ساختمان ها از همان اول به نیت استقرار دانش بنیان ها ساخته گردد یا به نیت مسکونی تاسیس شده و در نهایت در اختیار شرکت های مرتبط قرار گیرد. به این دلیل شهرداری می تواند درباره این ساختمان ها تفسیر خاص خودش را داشته باشد.

علاوه بر تسهیلگری هایی که در این زمینه می تواند وجود داشته باشد. حمایت های دولتی و بانکی برای خرید واحدها هم مساله مهمی است. یعنی دولت باید حمایت بیشتری در زمینه استقرار این شرکت ها در برج های فناوری داشته باشد. هرچند ما در نهایت با تفاهمنامه سه جانبه ای که امضا کردیم بخشی از این موضوع را حل کردیم و حتی تا امروز سه شرکت توانسته اند تا مرحله دریافت وام پیش بروند.

این مساله به عنوان یک عملکرد ابتکاری باعث شد با هیات مدیره بانک سپه جلسایی داشته باشیم و خوشبختانه برخورد خوبی از سوی مدیران این بانک صورت گرفت. آن ها به خوبی ماهیت موضوع را درک کردند و در نهایت تفاهم نامه سه جانبه بین بانک سپه، شرکت نشان و معاونت علمی تنظیم شد تا براساس آن تا سقف پنج میلیارد تومان به خریداران وام داده گردد.

جناب صالحی! هنگامی که این پروژه شروع شد، آیا به عنوان یک مجموعه مالی نگرانی هایی هم درباره نتایج پروژه وجود داشت؟

طبیعتا در ابتدای هر پروژه سنجش ریسک مساله مهمی است و ما هم در ابتدای پروژه نگرانی هایی داشتیم. قرار بود طبق سیاست های هیات مدیره و با نگاهی خیرخواهانه و نیک اندیشانه، پروژه را اجرا کنیم که تجربه تازه ای بود و با لحاظ کردن همه زیرساخت های نوآوری و حداقل بهره مالی در قیمت گذاری و با توجه به اهداف توسعه ای انجام می شد. این سوال وجود داشت که آیا این پروژه از نظر مالی پیروز خواهد بود یا خیر. بدیهی است که با یک رویکرد مالی محض، می توانستیم در یک نقطه دیگر با تقاضای بالاتر و با ارزش افزوده بیشتر کاری دیگری را انجام دهیم. اما منفعت طلبی محض، رویکرد اولیه مدیران نشان نبود.

اما خوشبختانه باید بگوییم که این کار علاوه بر اهداف متعالی آن، از نظر مالی هم سودآور است. البته نه با نگاهی سوداگرانه، ولی به نسبت، حتی از برخی از فعالیت های مالی دیگر سودآورتر است. ضمن اینکه ادای دین به حوزه فناوری و نوآوری کشور و توجه به اهداف توسعه ملی، مساله باارزشی است که ارزش افزوده معنوی آن قابل چشم پوشی نیست و این مساله احساس بسیار خوبی را برای ما به ارمغان می آورد.

توجه و رویکرد خریداران و مراجعین در نگاه اول به پروژه چطور ارزیابی می گردد؟

جمع بندی کلی این است که این پروژه هم از نظر نوآوری های اجرایی، هم اثرگذاری های اجتماعی و ملی و هم از نظر جلب توجه بهره برداران بسیار مورد استقبال بود. این پیروزیت باعث شد در موقعیت فعلی نه تنها ابهامات اولیه که از آن صحبت کردید، برطرف گردد؛ بلکه به عنوان یک تجربه واقعی نشان دهد که ورود شرکت های بخش خصوصی و سرمایه گذاران به حوزه زیرساخت های فناوری و نوآوری کاملا صرفه مالی دارد و همراه با ریسک نیست.

البته باید تاکید کنم که اهداف و ماموریتی که شرکت نشان برای خود در زمینه توسعه زیرساخت های نوآوری قائل است و نام شرکت هم مصداق آن است، ساخت برج های فناوری را یک اولویت مهم و یک مدل عملیاتی مطلوب برای ما قرار داده است.

جناب ندرخانی! فکر می کنید شرکت نشان ممکن است اهداف خود را در این راستا به چه شکلی توسعه دهد؟

در حال حاضر ساخت برج های فناوری سیاست و برنامه اصلی ماست. اما بعید نیست که در آینده حتی به سراغ پارک های فناوری برویم یا حتی ممکن است شهرک های فناوری هم در دستور کار قرار گیرد.

آیا تعامل با دانشگاه همچنان ادامه می باید؟

مجموعه نشان در زمینه تخصصی زیرساخت های نوآوری تجربه خوبی کسب کرده است. اما این برنامه به طور کلی در نظام دانشگاهی و زون های فناوری و نوآوری موضوعیت پیدا می کند. بنابراین تا وقتی که نشان بخواهد با این ماموریت به کار خودش ادامه دهد حتما در تعامل با دانشگاه های کشور خواهد بود.

آیا عملکرد نهادهای بالادستی را در حمایت از این برنامه مناسب ارزیابی می کنید؟

بله. عملکرد ها تا جایی که امکان داشت، خوب بود. تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان به تسهیل کار در این حوزه بسیار کمک کرد. بانک ها و سایر ارگان ها و حتی شهرداری هم در تجربه پروژه بزرگمهر برخورد خوب و صمیمانه ای داشتند و شناخت خوبی نسبت به فضای کسب و کار دانش بنیان در نهادهای بالادستی اعم از مجلس، دولت و … وجود دارد که یکی از دلگرمی های ما همین است. البته وقتی از دولت صحبت می گردد بیشتر معاونت علمی ریاست جمهوری مطرح است که متولی این حمایت هاست. این نگاه مثبت هم در زمان دکتر ستاری هم الان که آقای دهقان تشریف دارند وجود داشت. شاید اگر پیگیری معاونت علمی نبود، تفاهم نامه بانک سپه تنظیم نمی شد. علاوه بر ارگان های فوق باید از دانشگاه امیرکبیر، بخصوص پارک فناوری و نوآوری امیرکبیر و شرکت پناه که متولی این پروژه بود و از شناسایی تا خرید و توسعه دخیل بود یاد کرد.

جناب صالحی! شما در زمینه فعالیت های عام و خیرخواهانه صحبت هایی کردید. فکر می کنید می توان تلفیقی بین این نگاه و نگاه مالی در حوزه نوآوری ایجاد کرد؟

قطعا، این کار نسبت به سایر کارهای خیر، ظرفیت های بیشتری برای حضور بخش خصوصی دارد. چون هم ملی است و هم عام المنفعه و هم مالی. ضمناً اگر از منظر مسئولیت های مدنی شرکت های بزرگ نگاه کنیم، شرکت ها می توانند به عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی شان در شهر خودشان و منطقه ها خاص فناوری با ساخت برج های نوآوری به این مسئولیت عمل کنند.

جناب ندرخانی! به عنوان آخرین سوال نظرتان را درباره ظرفیت های بخش خصوصی برای ورود به این حوزه بفرمایید.

بخش خصوصی چابک و چالاک است و می تواند عملکرد مالی تری داشته باشد و به این روند شتاب دهد. می تواند سریعتر پروژه ها را به مرحله تحویل برساند و سعی می کند همسو با توسعه جهانی پیشرفت کند. درحالی که بخش دولتی کند و درگیر بوروکراسی و مقررات دست و پاگیر است و حتی با تغییر مدیریت ها ممکن است پروژه ها دچار تغییر یا ایستایی شوند. بخش خصوصی در نهایت می تواند عملکرد بهتری داشته باشد. برای مثال تجربه دولتی در زمینه پارک های فناوری را می توانیم به عنوان یک نمونه از فعالیت دولت در این عرصه مثال بزنیم که قابل مطالعه است.