دانشگاه صنعتی شریف ام. آی.تی ایرانی - مجله نازلارا

دانشگاه و محیط دانشگاهی به طور کلی اثر مهمی بر یک اقتصاد محلی دارند. رونق مالی به واسطه حضور مستقیم دانشگاه در کوتاه مدت قابل مشاهده است. با این حال اثر بلند مدت دانشگاه در تربیت دانش آموختگانی است که به فراوری مالی کمک می نمایند. از مهم ترین راستاهای اثرگذاری دانشگاه بر رشد مالی، شرکت های فناور تاسیس شده به وسیله دانش آموختگان به ویژه در سال های اولیه تاسیس شرکت ها است. به لحاظ نظری آموزش چند کارکرد مهم در اقتصاد دارد؛ از یکسو افزایش کارایی نیروی انسانی را به همراه دارد زیرا آموزش علی القاعده مهارت هایی را به افراد آموزش می دهد که سبب می گردد فعالیت مالی آنها بازده بیشتری داشته باشد. از طرف دیگر هم کسب مدارک آموزشی حتی اگر مستقیما به افزایش کارایی منجر نگردد می تواند نشاندهنده اندازه کوشش و کیفیت نیروی انسانی باشد. به این ترتیب آموزش به انتخاب افراد کاراتر کمک می رساند و منجر به تخصیص بهینه منابع انسانی خواهد شد. بخش بزرگی از ادبیات به بحث اثر آموزش بر افزایش عایدی به وسیله افزایش بهره وری و افزایش دستمزد اختصاص یافته است. البته به لحاظ نظری احتیاجی نیست که افزایش عایدی منحصرا متعلق به دستمزد باشد. یعنی دانش آموخته دانشگاه لزوما می تواند کارمند یا کارگر نبوده و خود کارآفرین باشد. حالتی بینابین هم می تواند کار به اسم کارمند در شرکت های تازه تاسیس و مشارکت اساسی در فرایند کارآفرینی است.

پیشرفت برنامه های توسعه مالی و صنعتی کردن کشور ایجاب می نماید که نیروی انسانی متناسب با احتیاجهای جامعه صنعتی آینده تربیت گردد. اجرای چنین برنامه هایی در مراحل تکاملی خود به ایجاد صنایع پویا و پیشرفته منجر خواهد شد که برای اداره آنها به تعداد کافی متخصص احتیاج است.

دانشگاه صنعتی شریف برای نیل به چنین اهدافی در 11 آبان ماه 44 تاسیس شد و از مهرماه 45 با در اختیار داشتن 54 عضو هیات علمی کار خود را با پذیرش 407 دانشجو در رشته های برق، شیمی، متالوژی و مکانیک شروع کرد. اکنون با گذشت بیش از 50 سال از شروع به کار این دانشگاه فهرست بلندی از پیروزیتهای علمی این دانشگاه و فارغ التحصیلان آن را می توان نام برد. با این حال بیشتر تمرکز در چنین برنامه هایی بر فعالیت های علمی دانشجویان به ویژه دوره دانشجویی بوده است. این میان آنالیز چندانی بر عملکرد دانش آموختگان این دانشگاه در بازار کار، به ویژه کارآفرینی و خلق ارزش مالی نشده است. این در حالی است که پیروزیت فارغ التحصیلان این دانشگاه در حوزه های ورزشی و سیاسی هم مورد توجه بعضی گزارشات نهاده شده اما مساله کارآفرینی همچنان مورد کم توجهی قرار می گیرد.

این در حالی است که در سال های اخیر تاکید بیشتری بر آماده سازی فارغ التحصیلان برای کارآفرین شده است و برگزاری دوره هایی چون کارآفرینی و ایجاد رشته های مرتبط مدیریتی به همین دلیل بوده است. برای ارتباط بهتر میان کارآفرینی و دانش کوشش هایی انجام شده و پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف با چنین اهدافی کار خود را از سال 1395 شروع نموده است. با شکل گیری این مجموعه فعالیتهای مرتبط با اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی دانشگاه صنعتی شریف به تدریج و متناسب با احتیاج و تقاضای موجود زیر نظر پارک علم و فناوری نهاده شد و به صورت یکپارچه در این بستر توسعه یافتند.

مجموعه پارک علم و فناوری شریف متشکل از شتابدهنده، مرکز رشد، متجمع های فناوری چند مستاجره و صندوق های پژوهش و فناوری به ارائه خدمات به کسب و کارهای فناور می پردازند. این پارک با ایفای نقش تسهیل گری و ایجاد تعامل سازنده بین بدنه علمی دانشگاه صنعتی شریف، بازیگران اکوسیستم نوآوری و بخش خصوصی توانمند به بروز استعدادها و شایستگی های دانشگاهیان، نخبگان و کارآفرینان کمک کند و به یک الگوی ملی در زمینه توسعه پایدار و ارزش آفرینی در سطح جامعه تبدیل گردد.

هدف میان مدت این پارک، ایجاد ناحیه نوآوری شریف در اطراف پردیس اصلی دانشگاه است، تا فرایند رشد و توسعه کمی و کیفی شرکت ها در این ناحیه را شتاب بخشد. هرچند مدت چندانی از تاسیس پارک فناوری شریف نگذشته است ولی در آنالیز اثر دانشگاه صنعتی شریف می توان اثر حمایتی دانشگاه را از پیشینه های پارک جستجو کرد. شتابدهنده شریف که اکنون زیرمجموعه پارک محسوب می گردد در سال 1393 به اسم اولین شتابدهنده دانشگاهی تاسیس شد تا از استارت آپ های دانشجویی در مرحله پیش رشد (از شکل گیری ایده تا رسیدن به محصول اولیه) حمایت نماید. خدمات شتابدهنده شریف شامل تخصیص فضای کاری اشتراکی، مربی گری، مشاوره، آموزش و تامین بذرمایه است. تا به امروز بیش از 120 تیم از خدمات این شتابدهنده بهره مند شده اند که بخش قابل توجهی از آن ها پیروز به جذب سرمایه و توسعه کسب و کار خود شده اند. مرکز رشد فناوری های پیشرفته هم که اکنون زیرمجموعه پارک محسوب می گردد در سال 1382 تاسیس شد. مرکز رشد فناوری های پیشرفته ضمن تامین دفتر کار برای شرکت های نوپا، با ارائه خدمات متنوع آموزشی، مشاوره ای و بازاریابی، فرایند تجاری سازی محصولات این شرکت ها را سرعت بخشیده و ریسک ها و هزینه های این راستا را کاهش می دهد. تا به امروز بیش از 300 واحد فناور از این خدمات بهره مند شده اند و در حال حاضر بیش از 60 شرکت نوپا در مرکز رشد و سایت های تخصصی آن مستقر هستند.

آنالیز شرایط فارغ التحصیلان شریف

آنالیز های انجمن فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف حاکی از آن است که 60 الی 90درصد فارغ التحصیلان،10دوره اول این دانشگاه ساکن ایران هستند. در کل نزدیک به 40درصد دانش آموختگان این دوران در مقاطع فوق لیسانس و دکتری ادامه تحصیل داده اند.

انجمن فارغ التحصیلان شریف در قالب کتاب های مجزایی که در خصوص فارغ التحصیلان چند دوره اول منتشر نموده است آمار ریزتری از فارغ التحصیلان ارائه نموده است. در این آمار تعیین است که مقصد اول فارغ التحصیلان دوره های اول تا ششم و هشتم و نهم که مهاجرت نموده اند ایالات متحده آمریکا بوده است. کانادا صندلی بعدی را به خود اختصاص داده است و استرالیا برای فارغ التحصیلان این هشت دوره مقصد سوم بوده است. کشورهای اروپایی انگلستان، آلمان، سوئد و فرانسه در صندلی های بعد هستند. بعلاوه در میان استان های کشور، محل اقامت بیشتر دانش آموختگان استان تهران است. با فاصله بسیار از استان تهران، استان های اصفهان، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، مازندران، گیلان، فارس و البرز به ترتیب در صندلی های بعدی مقصد دانش آموختگان شریف برای زندگی بوده است .

کشورهای محل زندگی دوره های اول تا دهم فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف

نکته قابل توجه این است که در کتب منتشر شده به وسیله انجمن فارغ التحصیلان هم همچنان تاکید بر پیروزیت های دانشگاهی و صندلی های علمی دانش آموختگان دانشگاه است.

یکی دیگر از پروژه های انجمن فارغ التحصیلان شناسایی شرکت هایی است که فارغ التحصیلان شریف در بوجود آوردن آن و یا مدیریت آن نقش اساسی دارند. در طراحی این پروژه گزارشی مشابه گزارش دانشگاه MIT که در بخش ادبیات تجربی بدان اشاره شد مدنظر نهاده شده است. به گفته انجمن فارغ التحصیلان شریف در این راستا بیش از 1200 شرکت شریفی تا به امروز شناسایی شده است. آنالیز دقیق تر داده ها نشان می دهد، نزدیک به 1200 فارغ التحصیل شریف شناسایی شده اند که در شرکت ها یا موسسات صندلی مدیریتی دارند. 689 نفر از این افراد صندلی مدیر عامل را دارند، 145 نفر رئیس هیئت مدیره و 124 نفر عضو هیئت مدیره این شرکت ها و سازمان ها هستند. برای 83 نفر سال ورود ثبت شده است که بالاترین تعداد مربوط به فارغ التحصیلان دوره ورودی 1345 است.

آنالیز فارغ التحصیلان شریف شبکه لینکداین، از مهمترین شبکه های اجتماعی دنیا برای متخصصان که در آن مباحث حرفه ای و کاری مطرح می گردد، نشان می دهد از نزدیک به 60 هزار فارغ التحصیل دانشگاه شرف 36هزار نفر در این شبکه عضو هستند و این نکته برریب داده های آن را از اهمیت دو چندانی برخوردار می نماید.

از نزدیک به 60 هزار فارغ التحصیل دانشگاه صنعتی شریف 36319 نفر در این شبکه عضو هستند که نزدیک به 64 درصد آنان ساکن ایران هستند. مقصد اغلب دانش آموختگانی که زندگی در خارج از کشور را برگزیده اند، به ترتیب آمریکا، کانادا، کشورهای اروپایی و استرالیا بوده است. در کشورهای اروپایی به ترتیب آلمان، انگلستان، هلند، سویس، سوئد، فرانسه و بقیه کشورها اولویت محل زندگی دانش آموختگان بوده است. به جز کشورهای پیشرفته، دو کشور امارات متحده عربی و ترکیه هم از مقاصد دانش آموختگان دانشگاه صنعتی شریف بوده است.

با توجه به تاریخ احداث رشته های مختلف، وجود یا عدم وجود تمامی مقاطع، و ورودی هر رشته، تعداد فارغ التحصیلان در رشته های مختلف یکسان نیست که در شکل زیر نمایان است. فارغ التحصیلان مهندسی برق و مکانیک که دو رشته قدیمی دانشگاه هستند سهم بزرگتری از فارغ التحصیلان دانشگاه دارند.

برای شناخت کارآفرینان از جستجوی لینکداین استفاده شده است و هر فردی که در پروفایل خود از واژگان entrepreneur (کارآفرین)، founder (بنیانگذار) و cofounder یا co-founder (هم بنیانگذار) استفاده نموده است شناسایی می گردد. جستجوی این ترکیب واژگان در میان 36319 فارغ التحصیل شریف عضو شبکه لینکداین تعداد 1861 نتیجه ارائه می نماید. از این تعداد، 942 تن ساکن ایران و 893 نفر دیگر ساکن کشورهایی هستند که در بخش قبل مورد اشاره نهاده شد.

نتایج نشان دهنده این موضوع است که توزیع محل زندگی کارآفرینان با توزیع کل جمعیت فارغ التحصیلان کاملا منطبق نیست. نسبت کارآفرینان به کل فارغ التحصیلان در داخل کشور کمتر از آمریکا، اروپا، کانادا و امارات و ترکیه است. بیشترین نسبت کارآفرینان در امارات متحده عربی مشاهده می گردد. در واقع علت مهاجرت به کشور امارات متحده عربی که کشور پیشرفته ای نیست، امکان بالاتر در کارآفرینی است. توزیع محل زندگی کارآفرینان برای فارغ التحصیلان تمامی دوره ها یکسان نیست. همانگونه که مشاهده می گردد، در طول زمان سهم کارآفرینان داخل کشور افزایش یافته است.

به هر روی آنالیز آمارها در شبکه لینکدین بیانگر آن است که نرخ کارآفرینی میان فارغ التحصیلان سالهای 49 تا 57 تقریبا ثابت مانده است. کارآفرینی دوره های دهم و یازدهم که سالهای 58 و 59 را در برمی گیرد به علت تغییرات شدید در نیروی انسانی ادارات و شرکت ها و احتیاج به فارغ التحصیلان در این بخش ها، سبب کاهش کارآفرینی در این بازه زمانی شد. بین سالهای 60 تا 71 افزایش تدریجی کارآفرینی مشاهده شده و نرخ کارآفرینی در سالهای 71 تا 84 تثبیت شد. کاهش نرخ کارآفرینی از سال 85 به این سو هم به علت تمایل بیشتر فارغ التحصیلان به ادامه تحصیلات و حضور در مقاطع تحصیلات تکمیلی اتفاق افتاده است.